17 მაისი (IDAHOT) ჰომოფობიის, ტრანსფობიის და ბიფობიის წინააღმდეგ ბრძოლის საერთაშორისოდღეა, რომელიც აღიარებულია ევროპის პარლამენტისა და მსოფლიოს არაერთი ქვეყნის მიერ.  ეს დღე ადამიანის უფლებების ფართო შინაარსის იდეაზე დგას და ლგბტქ+  ადამიანების სტრუქტურული ჩაგვრისა და ცხოვრების ყველა სფეროდან სოციალური გარიყულობის აღიარებას მოითხოვს.

ლგბტქ+ თემი ერთ-ერთი ყველაზე გარიყული და მოწყვლადი ჯგუფია საქართველოში. წინა წლებში შედარებით გაუმჯობესებული საკანონმდებლო ჩარჩოს მიუხედავად, არ ხდება პრაქტიკაში არსებული ხარვეზების აღმოფხვრა.[1] მათი უფლებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესების მიმართულებით მნიშვნელოვანი ნაბიჯები კვლავ არ გადადგმულა.[2] ლგბტქ+ პირების მდგომარეობა ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში ისევ კრიტიკულია.[3] თემის წარმომადგენლების მიმართ ნეგატიური განწყობები სხვადასხვა ჯგუფში განსხვავებულად ხასიათდება. მაშინ როდესაც ლგბტქ+ თემის წევრები, საკითხზე მომუშავე ექსპერტები, არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, ხაზს უსვამენ ჰომოფობიის არსებობას ყველა სოციალურ შრეში,  პედაგოგები, სამედიცინო სფეროს წარმომადგენლები, სახელმწიფო თავშესაფრის თანამშრომლები ეჭვქვეშ აყენებენ ლგბტქ+ თემისადმი რეალური საფრთხეების არსებობას.[4]

ლგბტქ+ თემი განსაკუთრებით დაუცველია სტიგმისა და ძალადობისგან. ყოველდღიურად საფრთხის ქვეშაა მათი ფიზიკური ხელშეუხებლობა, რაც განსაკუთრებით მწვავეა ტრანსგენდერი ადამიანების მიმართ. ისინი თავისუფლად ვერ სარგებლობენ ძირითადი უფლებებით, როგორიცაა გამოხატვისა და შეკრებისა თავისუფლება. ლგბტქ+ პირები ასევე აწყდებიან ბარიერებს შრომითი უფლებების, სოციალურ და სამედიცინო  სერვისებზე წვდომის, ასევე, განათლების უფლების სრულად გამოყენების კუთხით.[5]ამასთან, COVID-19 პანდემიის შედეგად შექმნილმა მდგომარეობამ კიდევ უფრო გაამძაფრა ის დაბრკოლებები, რაც ლგბტქ+ პირებს უფლებებით სარგებლობის დროს ხვდებათ.[6]

ლგბტქ+ თემის წევრებისთვის წლებია განსაკუთრებული პრობლემაა გამოხატვის და შეკრების უფლებების პრაქტიკაში თავისუფლად რეალიზება. მათ ეზღუდებათ საკუთარ უფლებებზე და საჭიროებებზე ღიად საუბარი, საჯარო სივრცეებში შეკრება, ღონისძიებების ჩატარება. ამის ნათელი მაგალითია 2021 წლის 5 ივლისს მომხდარი მოვლენები, როდესაც „თბილისი პრაიდის“ ორგანიზებით ღირსების მარშის ჩატარებას საფრთხე შეუქმნეს ჰომოფობიურმა ჯგუფებმა.[7] ღირსების მარშის დაწყებამდე რამდენიმე საათით ადრე ისინი თავს დაესხნენ ათობით მედიის წარმომადგენელს, უფლებადამცველებს და სხვა მოქალაქეებს.[8] აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ არ მიიღო სათანადო ზომები ძალადობის აღსაკვეთად, წესრიგის დასამყარებლად განხორციელებული ქმედებები იყო ფორმალური, რის გამოც „თბილისი პრაიდი“ იძულებული გახდა, ღონისძიება გაეუქმებინა.[9]შესაბამისად, სახელმწიფომ კვლავ ვერ უზრუნველყო ლგბტქ+ პირებისა და მათი მხარდამჭერების მიერ შეკრების თავისუფლებით სარგებლობა.[10] ამასთან, არაეფექტიანია სახელმწიფოს რეაგირება გამოძიების ნაწილშიც, ვინაიდან საჯაროდ ხელმისაწვდომი არაერთი მტკიცებულების მიუხედავად, დღემდე არ გამოკვეთილა ამ მასშტაბური ძალადობის ორგანიზატორთა პასუხისმგებლობა.[11]

ლგბტქ+ თემში ყველაზე მოწყვლად ჯგუფად რჩებიან ტრანსგენდერი ადამიანები. ტრანსგენდერი ქალების წინააღმდეგ ძალადობა ყველაზე ხშირია, ხოლო სახელმწიფოს რეაგირება მსგავსი ინციდენტების თავიდან აცილების, პრევენციის, გამოძიებისა და დასჯის კუთხით არაეფექტიანია.[12]გარდა ამისა, დღემდე პრობლემურ საკითხად რჩება ტრანსგენდერი პირებისთვის ქირურგიული ოპერაციის გარეშე სამოქალაქო აქტებში სქესის შესახებ ჩანაწერის შეცვლის შეუძლებლობა.[13] ეს კი მათთვის უფლებებით სარგებლობის კუთხით მნიშვნელოვან დაბრკოლებას ქმნის.

შესაბამისად, საია მოუწოდებს საქართველოს ხელისუფლებას:

- შეიმუშაოს ეფექტიანი პოლიტიკა ჰომოფობიის დაძლევისა და საზოგადოებრივი დამოკიდებულების შეცვლის მიზნით. გააძლიეროს ძალისხმევა, ლგბტქ+  პირთა მიმართ  დისკრიმინაციული მოპყრობის წინააღმდეგ ბრძოლაში;

- დაიცვას ლგბტქ+ ადამიანების უფლებები და უსაფრთხოება, მიიღოს შესაბამისი ზომები, რათა ამ პირებმა შეძლონ გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებით სათანადოდ სარგებლობა;

- სამართალდამცავ სისტემაში გააძლიეროს ინსტიტუციური მექანიზმები სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის ნიშნით ჩადენილ დანაშაულებთან ეფექტიანად საბრძოლველად;

- სამართალდამცავმა ორგანოებმა დროულად და ეფექტიანად გამოიძიონ ჰომოფობიის ნიადაგზე ჩადენილი დანაშაულები/სამართალდარღვევები;

- უზრუნველყოს ტრანსგენდერი ადამიანებისათვის გენდერის სამართლებრივი აღიარების გამჭვირვალე და ეფექტიანი ადმინისტრაციული მექანიზმის შექმნა. 

[1] „საიას შეფასება 2021 წელს საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ“, 7, ხელმისაწვდომია: https://bit.ly/3tzdBnh, განახლებულია: 16.05.2022.

[2] საქართველოს სახალხო დამცველის საპარლამენტო ანგარიში, „საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ“, 2021, 156,  ხელმისაწვდომია: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022040413242699860.pdf,  განახლებულია: 16.05.2022.

[3] იქვე.

[4] ე. აღდგომელაშვილი და სხვები,  ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფი (WISG), “ წინარწმენიდან თანასწორობამდე. საზოგადოების ცოდნის, ინფორმირებულობისა და დამოკიდებულების კვლევა ლგბტ(ქ)ი თემისა და მათი უფლებრივი თანასწორობის მიმართ”, 2022, 115. ხელმისაწვდომია: https://bit.ly/39UC6n8, განახლებულია: 17.05.2022.

[5] საქართველოს სახალხო დამცველის (ომბუდსმენის) მიერ უნივერსალური პერიოდული მიმოხილვის 37-ე სესიაზე წარდგენილი დოკუმენტი (2021 წლის იანვარი-თებერვალი). ხელმისაწვდომია: https://bit.ly/3llLxiA, განახლებულია: 01.12.2021

[6] საქართველოს სახალხო დამცველის საპარლამენტო ანგარიში, „საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ“, 2021, 157.  

[7] სვიმონიშვილი მ., და სხვები, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, „5-6 ივლისის მოვლენების ქრონოლოგია და სამართლებრივი შეფასება“, 2021, ხელმისაწვდომია: https://bit.ly/3NaY4BF, განახლებულია: 16.05.2022.

[8] იქვე.

[9] იქვე.

[10] იქვე.

[11] საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, „ალტერნატიული მოსაზრებები იდენტობა და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“, 2022, 10-14, ხელმისაწვდომია: https://bit.ly/3NjwLEt, განახლებულია: 15.05.2022.

[12] „საიას შეფასება 2021 წელს საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ“, 7.

[13] საქართველოს სახალხო დამცველის საპარლამენტო ანგარიში, „საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ“, 2021, 157.